Jakie są zapasy gazu w państwach UE? Czy Europa zaskoczyła Putina?

W poprzedniej analizie przedstawione zostały czynniki wpływające na ceny gazu ziemnego. W niniejszym opracowaniu zagłebiono się w aspekty związane z  pojemnością magazynów gazu w Polsce oraz kierunku dostaw gazu ziemnego do Polski

W  2022 roku pojemność magazynów gazu w Polsce wynosiła 36,4 TWh, a łączna pojemność państw członkowskich Unii Europejskiej wyniosła około 1111 TWh. Według danych z Agencji Reuters w 2019 pojemność magazynów gazu w Chinach wynosiła 10,2 miliardów metrów sześciennych, odpowiadających około 102 TWh gazu ziemnego.

Europejski rynek gazu zawsze odgrywał ważną rolę w formowaniu cen gazu ziemnego. Dzięki dostępowi do tańszego gazu z Rosji, możliwości wykorzystania węgla w okresach wysokich cen gazu ziemnego oraz dużych magazynów gazu w porównaniu do innych rynków, europejski rynek gazu ziemnego był elastyczny. Obecnie ograniczone dostawy gazu ziemnego z Rosji, związane z wojną w Ukrainie oraz cele utrzymania odpowiedniego poziomu wypełnienia magazynów wyhamowały możliwość wpływania na rynek. Magazyny gazu ziemnego odgrywały ważną rolę jako narzędzie w formowaniu cen energii w Unii Europejskiej, dając państwom europejskim przewagę nad innymi rynkami gazu.

W związku z napiętą sytuacją podażową państwa europejskie tej zimy zaczęły wcześniej zapełniać magazyny gazu wykorzystując maksimum krajowych możliwości magazynowych. Magazyny zwiększają podaż zwłaszcza w przypadku niskich, zimowych temperatur oraz niwelują ryzyko niedoborów co przekłada się na spadek cen.

Główne kierunki dostaw gazu ziemnego do Polski 

Jednym z celów polityki polskiej gazowej, które została przyspieszona przez inwazję rosyjską na Ukrainę, jest dywersyfikacja źródeł błękitnego paliwa. Wśród dostawców gazu do Polski ważną rolę zaczyna odgrywać USA, które dołączają do Kataru, dotychczas głównego dostawcy LNG do gazoportu w Świnoujściu. Widoczne jest również znaczenie gazu przesyłanego do Polski z Niemiec z kierunku wschodniego. W transporcie pomiędzy Polską a Niemcami funkcjonuje system rewersów. Jest on związany z wykorzystaniem gazociąg jamalskiego. W momencie zaprzestania dostaw gazu przez gazociąg jamalski, dostawy do Polski z Niemiec są wykonywane za pomocą rewersu fizycznego. W przypadku tłoczenia gazu z kierunku wschodniego na zachód wykorzystywany jest rewers wirtualny, w którym gaz nie jest fizycznie przesyłany z Niemiec do Polski, lecz pobierany w samym gazociągu.

Komentarz partnera

Wojna i znaczenie magazynów gazu

Przed wybuchem wojny w Ukrainie infrastruktura magazynowa była w zasadzie niedoceniana. Nie grała kluczowej roli w zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw gazu w poszczególnych krajach, w tym Polsce. Dostawy gazu w szczególności rosyjskiego były nieprzerwane, zarówno w okresie zimowym jak i letnim. Ze względu na zapewnienie ciągłości dostaw, również ceny tego surowca nie były mocno zróżnicowane i utrzymywały się na podobnym poziomie. Dlatego też nie było szczególnej potrzeby i nacisku na gromadzenie zapasów gazu w magazynach.

Inne państwa europejskie, takie jak Niemcy czy Ukraina (posiadająca największe podziemne magazyny gazu w Europie) również nie wykorzystywały w pełni infrastruktury magazynowej. Co więcej, niemiecka infrastruktura magazynowa z uwagi na brak zapotrzebowania krajowego, zaczęła być wykorzystywana przez rosyjskich dostawców gazu. Od 2015r. Gazprom zarządzał dwoma magazynami gazu w Niemczech. W kwietniu 2022 r. Gazprom zakończył działalność w Niemczech, po tym jak stosunki dyplomatyczne między Rosją a Unią Europejską uległy znacznemu pogorszeniu w związku z rosyjską inwazją w Ukrainie.

Wybuch wojny spowodował przerwanie łańcucha dostaw gazu rosyjskiego do Europy, zmienił także postrzeganie istoty krajowych instalacji magazynowych gazu. Obecnie, magazynowanie gazu jest kluczowym elementem zapewniającym bezpieczeństwo energetyczne dla gospodarki, gdyby bieżące dostawy gazu uległy przerwaniu lub ograniczeniu, albo gdyby nagle wzrosło zużycie surowca.

Wysokie napełnienie magazynów zarówno w Polsce jak i innych krajach europejskich jest wynikiem wprowadzenia przez Unię Europejską Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/1032 z dnia 29 czerwca 2022 r. w sprawie zmiany rozporządzeń (UE) 2017/1938 i (WE) nr 715/2009 w odniesieniu do magazynowania gazu. Zgodnie z nim, podziemne magazyny na terytorium państw członkowskich powinny były zostać napełnione przynajmniej w 80% do 1 listopada 2022 r. oraz w 90% do dnia 1 listopada 2023 roku. Europie łącznie udało się spełnić powyższy obowiązek wynikający z Rozporządzenia już w 95%. Polska w listopadzie bieżącego roku niemal całkowicie (w 98%) zapełniła swoje magazyny gazu.

Wybuch wojny w Ukrainie oraz zmiana w postrzeganiu roli utrzymywania zapasów gazu w magazynach, mogą mieć również wpływ na postrzeganie przez Unię Europejską polskiej ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zapasach ropy naftowej, produktów naftowych i gazu ziemnego oraz zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia bezpieczeństwa paliwowego państwa i zakłóceń na rynku naftowym (t.j. Dz.U. z 2022 r., poz. 1537 z poźn. zm.)

Przypomnijmy, że 8 marca 2018 r., na podstawie art. 258 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dalej: TFUE), KE wszczęła postępowanie i wezwała Polskę do usunięcia naruszenia w związku z nieprzestrzeganiem wymogów prawa UE dotyczących rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu (rozporządzenie (UE) 2017/1938). Komisja jest zdania, że polski obowiązek magazynowania gazu jest niezgodny ze środkami UE służącymi zapewnieniu bezpieczeństwa dostaw gazu. Zdaniem KE, chociaż niektóre obowiązki w zakresie bezpieczeństwa dostaw są możliwe na mocy rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa dostaw gazu, są one uzależnione od spełnienia szeregu warunków, takich jak niezakłócanie nadmiernie konkurencji lub utrudnianie funkcjonowania rynku wewnętrznego. KE odnosi się szczególnie do warunków

magazynowania gazu za granicą, które w praktyce sprawiają, że takie magazynowanie jest bardziej uciążliwe niż magazynowanie w Polsce.

Partnerem opracowania jest kancelaria Banasik Woźniak i Wspólnicy Kancelaria Radców Prawnych.