Wojenne straty gospodarcze Polski

Analiza Instytutu Jagiellońskiego

Straty wojenne Rzeczpospolitej Polskiej

1 września 1939 roku wojska nazistowskich Niemiec zaatakowały Polskę, co stanowiło pierwszy krok do rozpoczęcia II Wojny Światowej. Tym samym Polska stała się pierwszą ofiarą niemieckiej agresji i poniosła największe straty wśród wszystkich zaatakowanych państw. Gospodarcze konsekwencje tych wydarzeń są nie do przecenienia, obejmując zarówno straty materialne, jak i długotrwałe skutki ekonomiczne.
W wyniku działań wojennych Polska straciła znaczną część swojej ludności, co miało bezpośredni wpływ na gospodarkę kraju. Liczba mieszkańców spadła z 35,3 mln w 1939 r. do 23,9 mln w 1946 r. Straty ludnościowe wynikające także ze zmian granic miały ogromny wpływ na PKB Polski. W 2022 r. raport oszacował ogólną kwotę strat wojennych Polski na 6,22 bilionów zł według wartości z 2021 r. Straty te obejmują m.in. straty osobowe (4,79 bilionów zł), materialne (797 miliardów zł), oraz straty w zakresie dóbr kultury i sztuki (19 miliardów zł).

Gospodarcze straty Warszawy

Warszawa, jako stolica Polski, poniosła ogromne straty materialne, które oszacowano na 75,3 miliarda USD według wartości z 2024 r. Systematyczne niszczenie miasta przez niemieckich okupantów oraz późniejsze działania Armii Czerwonej doprowadziły do całkowitego zniszczenia infrastruktury miejskiej, przemysłowej i kulturalnej.

Reparacje wojenne

Pomimo upływu 79 lat od zakończenia wojny, kwestia reparacji od Niemiec pozostaje nierozwiązana. Na konferencji jałtańskiej i w umowie poczdamskiej ustalono, że Niemcy mają wynagrodzić straty wojenne narodom sojuszniczym. Jednak Polska, będąc pod wpływem ZSRR, nie otrzymała należnych jej reparacji. W 1953 r. rząd PRL nieformalnie zrzekł się odszkodowań, co nigdy nie miało mocy prawnej. Tymczasem Niemcy, zasłaniając się zasadą, że państwo nie może dochodzić roszczeń innego państwa bez jego zgody unikają odpowiedzialności odszkodowawczej, co czyni dochodzenie roszczeń na drodze sądowej bardzo trudnym.

Stan obecny

W 2022 r. ogłoszono raport, który podkreśla konieczność uzyskania reparacji za straty gospodarcze poniesione przez Polskę. Tymczasem zmiana polityki kolejnego rządu polskiego stawia pod znakiem zapytania nie tylko kwestię reparacji od Niemiec, ale także kontynuacji prac nad raportem dotyczącym strat zadanych przez ZSRR. Przykłady innych krajów, takich jak Grecja, dowodzą, że uzyskanie odszkodowania jest osiągalne, jednak wymaga stanowczych działań na arenie międzynarodowej. Precedensem jest Namibia, która w 2021 r. uzyskała od Niemiec 1,1 miliarda euro za ludobójstwo popełnione na ludach Herero i Nama. Niemcy oficjalnie przyznały się do zabicia 90 000 ludzi w dawnej Niemieckiej Afryce Południowo-Zachodniej i przekazały środki na projekty rozwojowe i infrastrukturalne dla poszkodowanych społeczności, nie zasłaniając się przed sądem immunitetem państwowym.
Aby zrozumieć pełen zakres tych ekonomicznych zniszczeń, przypominamy w formie analizy danych, raport jaki powstał w 2005 roku pod redakcją prof. Wojciecha Fałkowskiego. Zapraszamy do lektury.