Czy wzrost cen gazu ziemnego bezpośrednio wpływa na ceny kontraktów w ramach EU ETS? Jakie mechanizmy rynkowe leżą u podstaw tej zależności? W niniejszym artykule przeanalizujemy te zjawiska, bazując na danych historycznych oraz własnych analizach, aby zrozumieć, dlaczego ceny gazu i CO2 są tak silnie ze sobą powiązane oraz jakie mogą być tego konsekwencje dla rynku energii elektrycznej w Unii Europejskiej.
Korelacja Cen Gazowych i Emisyjnych
Analizując dane historyczne, możemy zauważyć, że korelacja między cenami gazu ziemnego a EU ETS nie jest zjawiskiem nowym. Już od stycznia 2018 roku widoczna jest wyraźna zależność między tymi rynkami (wykres nr 1).
Rysunek 1. Porównanie EUETS oraz TTF od stycznia 2018
Na przykład, podczas pandemii COVID-19 oraz w pierwszych miesiącach po agresji Rosji na Ukrainę, korelacja ta była nadal obecna, mimo że rynek był wtedy zdominowany przez czynniki niefundamentalne i wyceny niedoboru gazu ziemnego.
Obecnie, gdy powracamy do fundamentalnych czynników rynkowych, widzimy, że wyceny Clean Dark Spread (CDS) oraz Clean Spark Spread (CSS) potwierdzają powrót do racjonalnych wycen opartych na rzeczywistych kosztach zmiennych elektrowni węglowych i gazowych (wykres nr 2 i 3). Korelacja Pearsona pomiędzy cenami CO2 a TTF w 2024 roku wyniosła aż 94,7%, co jednoznacznie wskazuje na silne powiązanie tych rynków.
Rysunek 2. Porównanie EUETS oraz TTF od stycznia 2024
Rysunek 3. Dekompozycja CDS dla bloków węglowych ze sprawnością 35% w horyzoncie terminowym
Mechanizmy Rynkowe i Fuel Switching
Kluczowym elementem zrozumienia wpływu cen gazu ziemnego na ceny EU ETS są koszty krańcowe elektrowni węglowych i gazowych. Elektrownie niekonwencjonalne mają niemal zerowe koszty krańcowe, natomiast jednostki konwencjonalne, takie jak elektrownie węglowe i gazowe, mają wyższe koszty, które w dużej mierze zależą od kosztów paliwa i emisji.
Zjawisko fuel switching jest tutaj kluczowe. Gdy cena gazu ziemnego jest niska, elektrownie gazowe są bardziej opłacalne niż węglowe. Jednak wzrost cen gazu prowadzi do wzrostu kosztów krańcowych elektrowni gazowych, co sprawia, że elektrownie węglowe stają się bardziej konkurencyjne. To z kolei zwiększa zapotrzebowanie na kontrakty emisyjne i podnosi ich cenę.
Analiza Wpływu Cen Gazowych na Rynek Emisyjny
Przyglądając się bliżej, można zauważyć, że polityka klimatyczna UE, której kluczowym narzędziem są kontrakty EU ETS, ma istotny wpływ na kształtowanie cen energii. W ciągu ostatnich kilku lat kontrakty te zyskały na znaczeniu z perspektywy kosztów właścicieli elektrowni konwencjonalnych– od poziomu 5 EUR/tCO2 do obecnych poziomów sięgających nawet 100 EUR/tCO2. Taki wzrost znacząco wpłynął na opłacalność wytwarzania energii z węgla i wymusił zmiany w strategiach energetycznych wielu krajów.
Gaz ziemny zyskał na znaczeniu jako kluczowy element transformacji energetycznej, stając się jednym z głównych paliw przejściowych w drodze do gospodarki niskoemisyjnej. Jego cena odgrywa kluczową rolę w kosztach krańcowych elektrowni gazowych i, pośrednio, w cenach kontraktów emisyjnych.
Perspektywy na Przyszłość
Na podstawie dostępnych danych oraz własnych analiz rynkowych można stwierdzić, że mechanizm fuel switching będzie miał kluczowe znaczenie tak długo, jak długo elektrownie węglowe będą istotnym źródłem energii w Europie. Prognozy wskazują, że mechanizm ten może utrzymywać się do lat 2026/2027. Po tym okresie, wraz z redukcją liczby elektrowni węglowych oraz wzrostem znaczenia odnawialnych źródeł energii (OZE), dynamika rynku może ulec zmianie.
W przyszłości kontrakty emisyjne będą prawdopodobnie bardziej zależne od generacji OZE. Zwiększona produkcja energii z wiatru w zimie może obniżać ceny kontraktów emisyjnych, podczas gdy latem, kiedy elektrownie gazowe będą kluczowe do bilansowania energii, wzrost emisji może podnosić ceny EU ETS.
Wnioski i Podsumowanie
Analiza dostępnych danych potwierdza, że wzrost cen gazu ziemnego bezpośrednio przekłada się na wzrost cen kontraktów emisyjnych EU ETS. Mechanizm fuel switching oraz polityka klimatyczna UE odgrywają kluczowe role w tym procesie. Wzrost cen gazu ziemnego prowadzi do zwiększenia kosztów krańcowych elektrowni gazowych, co sprawia, że elektrownie węglowe stają się bardziej konkurencyjne, zwiększając zapotrzebowanie na kontrakty emisyjne.
W przyszłości, wraz z redukcją liczby elektrowni węglowych oraz wzrostem znaczenia OZE, wpływ cen gazu na ceny kontraktów emisyjnych może ulec zmniejszeniu. Polityka klimatyczna UE pozostanie kluczowym czynnikiem kształtującym ceny energii, ale jej skuteczność będzie zależeć od dalszej transformacji energetycznej i integracji odnawialnych źródeł energii.
